بخل چیست و آثار زیانبار آن کدام است؟

بخل و تبعات آن در زندگی

شخص بخیل بخاطر بخل و ترسی که از خرج کردن در وجودش است همیشه و همه جا دچار اضطراب و تزلزل شخصیتی است . و همین اضطراب و تزلزل او را به انواع و اقسام آلودگی ها مبتلا می سازد.
 
امام حسن عسگری(علیه السلام) می فرمایند：(میانه روی در اقتصاد حدی دارد ، که اگر از آن حد بگذرد تبدیل به بخل و خسارت می شود.)
 
رعایت حد و حدود میانه روی هم نکته بسیار مهمی است:

همانطور که در مسائل اقتصادی و هزینه ها نباید زیاده روی صورت گیرد و باید میانه روی را رعایت کرد،، در خود اقتصاد و مقتصد بودن هم باید حد تعادل را نگه داشت (یعنی در خود میانه روی هم باید میانه روی کرد.) که اگر اینگونه نشود ، شخص به بیماری بخل مبتلا می شود.

در آیات و روایات هم درباره بخل و خساست فرمایشات بسیار مهم و تندی وجود دارد که نشان از اهمیت گناه بخل و دنائت شخص بخیل و تأثیر منفی بخل  در زندگی مادی و معنوی او دارد.
 
گناه بخل از گناهان مادر شمرده می شود؛ به این معنا که خودش بیماری ها و گناهان دیگری را ایجاد می کند، تا جایی که امیرالمؤمنین حضرت علی(علیه السلام) میفرمایند：

بخل جمع کننده بدی ها و گردآورنده همه عیوب است!! و افساری است که شخص را به سمت هر نوع بدی می کشاند.
 
شخص بخیل بخاطر بخل و ترسی که از خرج کردن در وجودش است همیشه و همه جا دچار اضطراب و تزلزل شخصیتی است . و همین اضطراب و تزلزل او را به انواع و اقسام آلودگی ها مبتلا می سازد.
 
امام هادی(علیه السلام) می فرمایند：البخل اضم الاخلاق، ناپسند ترین خلق ها ، بخل است.
 
و همچنین این صفت به حدی خطرناک و خطرساز است که امیر مؤمنان حضرت علی (علیه السلام) درباره اش می فرمایند: البخل عار بخل, یک ننگ است.
 
بخل ، یکی از صفت هایی که در انسان ها وجود دارد و به ندرت و به سختی قابل تغییر است و تحمل این خلق برای اطرافیان شخص بخیل بسیار سخت است. و توصیه بسیاری از بزرگان است که به سمت چنین فردی هرگز نباید رفت.
 
یکی از آثاری که بخل بر انسان دارد این است که فقر و مسکنت می آورد.

 برای اینکه این مطلب را بهتر متوجه شویم به یکی از سنت ها و قانون های ثابت خلقت اشاره می کنیم：
 
خداوند تبارک و تعالی , نظام خلقت را یک نظام ریاضی و قانون مند خلق کرده است. قواعد فیزیک , شیمی و هر چه که در عالم دیده می شود همگی قوانینی است که خداوند متعال وضع کرده است.

هم در نظام مادی و هم در نظام معنوی (اخلاقی)،، این قوانین ریاضی حکم فرماست.
 
یکی از قوانین ثابت در نظام اخلاقی فرد و اجتماع مسأله برکت و خیر است که خداوند یکی از عواملی که سبب برکت در زندگی می شود را (دست و دلبازی)  ،کریم بودن و سهل گرفتن در مخارج می داند.بعنوان مثال صدقه دادن و انفاق
 
خداوند تبارک و تعالی تضمین کرده است و این قاعده را در نظام خلقت خود قرار داده است که ؛؛ اگر کسی اهل صدقه و انفاق باشد خداوند به مال او چند برابر برکت و خیر می دهد. و پیامبر اکرم (ص)  در این باره فرموده اند که من تضمین می کنم که هرگز هیچ پولی با صدقه کاهش پیدا نکند و هیچ فقری از راه انفاق و صدقه بوجود نیاید.
 

بخل، دوری همیشگی از آرامش

حضرت امیرمؤمنان(علیه السلام) می فرمایند：

بخیل آن مقداری که از آبرویش مایه می گذارد نمی تواند آبرویش را حفظ کند. (بیشتر آبرو ریزی می کند تا اینکه بتواند آبرو داری کند.)

انسانها در زندگی ثروت می اندوزند، تا آبروی خود را حفظ کرده و در زندگی نیازمند و محتاج به کمک دیگران نشوند.

 اما فرد بخیل هر چه که پولدار تر می شود در نزد دیگران بی آبرو تر شده و بخاطر داشتن همین صفت ناپسند (بخل) نمی تواند، از مالش برای خود شخصیتی واقعی درست کند.

 او با داشتن  ثروت ، ذلیل و بدبخت است ،و نه در دنیا و نه در آخرت طعم خوشبختی را هرگز نخواهد چشید. 

امام رضا(علیه السلام) می فرمایند：بخل آبروی انسان را از بین می برد.

یکی دیگر از آثار خطرناک بخل را با احادیثی از امیرالمؤمنین(علیه السلام) بیان می کنیم：البخل جلباب المسکنه، بخل لباس بدبختی است.

البخل بالموجود سوء ظن بالمعبود، بخل ورزیدن به آنچه که داری در اثر بدبینی به خداوند تبارک و تعالی است.

در روایت ها داریم که بزرگترین گناه کبیره، بدبینی به خداست. 

انسان باید در مسیر زندگی به خداوند اعتماد کند و کرامت او را باور داشته باشد و قبول کند که خزائن آسمان ها و زمین در دست خداست.

و اگر زمانی نسبت به کرامت ، عظمت و بخشایش گناهانش از طرف خداوند بدبین شود ، به اوج بدبختی رسیده است.

دومین اثر از اثرات بخل برای انسان این است که او را نزد دیگران منفور می سازد. حتی اگر این نزدیکان خانواده او باشند.

بعنوان مثال اگر نگاهی به پرونده های جنایی و حوادث بیاندازیم متوجه خواهیم شد که بسیاری از قتل هایی که اعضای خانواده نسبت به هم، داشته اند در اثر همین بخلی است که در خانواده وجود داشته و افراد از کمک کردن به همدیگر  دریغ کرده  و در نتیجه حس تنفر زیادی را در بین هم ایجاد کرده اند ، که همه اینها، حوادث ناگوار و جبران ناپذیری را در خانواده ها بوجود آورده است.

امیر مؤمنان علی(علیه السلام) می فرماید：کسی که به مالش بخل ورزد ذلیل میشود. (هم در نزد خدا و هم نزد مردم)

و در روایتی دیگر می فرمایند：کسی که بخیل است فحش و ناسزا زیاد می شنود.

 انسان بخیل هیچگاه نمی تواند دوستی داشته باشد و همه از او متنفر هستند .

 این منفور بودن و خار بودن نزد دیگران سبب می شود که روابط عاطفی انسان تخت شعاع قرار گیرد و همه افراد اعم از همسر و فرزندان و فامیل و حتی غریبه ها هم از او دوری می کنند .

 زمانی هم که روابط عاطفی و آن مودتی که عامل اصلی نزدیکی اعضای خانواده نسبت به هم بوده از بین رود باید منتظر هر اتفاق ناگواری در خانواده بود.
 

بخل، راهی بسوی جهنم

شخص بخیل کسی است که خرج نمی کند و همیشه در ترس و اضطراب از دست دادن مالش به سر می برد. او نسبت به خرج کردن و مقوله روزی و برکت هم بدبین است. و راه روزی و برکت را هم به روی خود و هم به روی دیگران می بندد.

بهترین نوع انفاق، انفاق به اعضای خانواده و خویشاوندان است. خداوند در قرآن کریم می فرمایند: اگر شما قصد انفاق دارید (یعنی میخواهید مازاد مالتان را بعنوان هدیه و کمک به کسی بدهید.) از خانواده خود شروع کنید و باز هم فرمودند: ابتدا مادر بعد پدر و بعد خواهر و بعد برادر و بعد از آن همسر و فرزندان و بعد همسایه و اقوام دورتر و غریبه ها.

فرد باید بهترین نوع خرج کردن و آسان گرفتن در هزینه ها را نسبت به خانواده خود در نظر بگیرد.

در رابطه با موضوع انفاق و برکتی که از این راه وارد زندگی افراد می شود، یک قاعده کلی وجود دارد که در روایات به نام "قاعده عوض" (یعنی جایگزین شدن ، جبران شدن) معروف است.

 احادیث زیادی هم در این رابطه ذکر شده و تضمین کرده اند که خداوند بعنوان قانون لایتغیر در نظام خلقتش این را قرار داده است که اگر کسی به خلق خدا خدمتی کند ، چه مادی و چه معنوی ؛ مطمئنا خداوند تبارک و تعالی چند برابر این خدمت را به او باز خواهد گرداند، مضاف بر اینکه ثواب آخرتی هم نصیب این شخص خواهد شد.

شخص بخیل کسی است که خرج نمی کند و همیشه در ترس و اضطراب از دست دادن مالش به سر می برد. او نسبت به خرج کردن و مقوله روزی و برکت هم بدبین است. و راه روزی و برکت را هم به روی خود و هم به روی دیگران می بندد.

خداوند میفرماید： من زمانی به بنده ام برکت خواهم داد که توانایی این را داشته باشد که از مالش بخوبی استفاده کند، به خانواده اش در خرج کردن سخت نگیرد و آنها را در فشار ، زحمت و محرومیت نگه ندارد. این خود شامل لطف خداوند خواهد شد.

از وظایف بسیار مهم و واجب اسلام این است که انسان به افرادی غیر از اعضای خانواده خود انفاق کند ، و به فکر دیگران هم باشد. و اساسا کسی که به فکر انسان های دیگر و هم نوعانش نباشد راهی بسوی بهشت و نجات نخواهد داشت. 

قرآن کریم در تعریف از شخص مؤمن می فرماید: والذین هم فی اموالهم حق معلوم لسائل و المحروم 

مومنین کسانی هستند که در اموالشان حد معینی را قرار داده اند برای افرادی که نیازمند و محروم هستند.

دراصل باید گفت که مسأله انفاق در سبد اقتصادی شخص مؤمن وجود دارد، نه اینکه تصادفا کسی از او درخواست کمک کند، و مؤمن به داد او رسد.

 بلکه مؤمن خود را موظف می داند که در ماه مقداری از درآمد خود را به این مسأله اختصاص دهد و شخص مؤمن به دلیل اینکه به خداوند اعتماد دارد و نسبت به خدا خوشبین است؛ اصلا به این مسأله فکر نمی کند  که در صورت انفاق و کمک از مالش کم می شود. بلکه یقین دارد که در صورت کمک و انفاق به دیگران خداوند جایگزینی مادی و یا معنوی برایش در نظر می گیرد.

امیر المؤمنین (علیه السلام) می فرمایند: من ایقضه بالعوض، جاء بالعطیه

کسی که یقین داشته باشد که حتما خدا برای مالی که پرداخت کرده ، مال بهتر و بیشتری به او خواهد داد،  در عطا کردن بهتر عمل می کند. (یعنی رغبت بیشتری برای کمک به دیگران دارد.)


منبع: سایت منتظران منجی